Mappa Libri Poëzie
BOEKEN NR. 7, MEI 2016 - Marianne Aartsen , Eva Gerlach, Annemarie Estor, Piet Gerbrandy: Roodkapje verduisterd.
Als er een prijs bestaat voor de best verzorgde poëzie-uitgave, dan zou dit fraaie boek daarvoor allicht de meest geschikte kandidaat zijn. Roodkapje verduisterd is immers zoveel meer dan een dichtbundel. Marianne Aartsen, die als plastisch kunstenaar wel vaker samenwerkt met dichters (of schrijvers), heeft rond de figuur van Roodkapje een groot aantal werken gemaakt, grotendeels met olieverf, die hier als schitterende bladzijdegrote illustraties zijn afgedrukt. Daarrond zijn drie dichters aan het werk gegaan, ieder met hun eigen temperament. Dat diverse karakter wordt van meet af aan duidelijk gemaakt: de auteursnamen staan op de kaft al afgedrukt in uiteenlopende lettertypes, een grafische signatuur die in het boek ook voor elke reeks wordt aangewend. Drie dichters ontmoeten als het ware een kunstenares, en de aanleiding daarvoor ligt bij een eeuwenoud sprookje.
Roodkapje is daarenboven een bijzonder meerduidig verhaal, dat al door tal van commentatoren – schrijvers en onderzoekers – is bestudeerd, hertaald of bewerkt, geanalyseerd in allerlei opzichten. Het is sociologisch het verhaal van diverse generaties (met de heldin, haar moeder, haar grootmoeder) in een mannenwereld. Psychologisch is het verhaal onder meer geduid als dat van een opgroeiend meisje, met het rode kapje als symbool voor de menstruatie, om nog maar te zwijgen van de raadselachtige verleider die de wolf is… Kortom, in het sprookje zit massa’s materiaal waarmee dichters van vandaag aan de slag kunnen om verontrustende poëzie te schrijven. Roodkapje wordt hier niet langer ‘belicht’ maar integendeel ‘verduisterd’.
Aartsen heeft voor deze uitgave een beroep kunnen doen op een uniek trio. Elk van de dichters heeft een episode uit het verhaal als uitgangspunt gebruikt. Dat levert niet alleen een boeiende meerstemmigheid op, maar ook een aantal bijzonder knappe gedichten die het gelegenheidswerk onmiskenbaar overstijgen. Eva Gerlach bijt de spits af met een driedelige cyclus waarin moeder en dochter versmelten. De bevalling is een strijd op leven en dood, en vervolgens moet de dochter zich als het ware voorbij de dwingende moeder weten te werken. De tocht door het bos is niets anders dan de noodzakelijke weg om een eigen identiteit te verwerven. De teksten van Gerlach zijn bijzonder krachtig en intens, met een voortdurend wisselend perspectief en een bijzonder geladen gebruik van taal en beeld.
Geheel anders van toon lijkt de tweede episode, waarvoor Annemarie Estor tekent. De wolf verschijnt hier als een drone, die geprogrammeerd is om jonge meisjes te verleiden en te vergiftigen. Op zijn aanraden plukt Roodkapje de giftige plant nepenthes om die naar haar grootmoeder te brengen. De machine raakt echter defect, maar het lijkt erop dat ze er toch in geslaagd is de naïviteit van het meisje te besmetten. Estor brengt dit verhaal op een bijzonder sfeervolle, haast epische wijze, met tal van herhalingen en subtiele symbolen.
Gerbrandy ten slotte concentreert zich op de afloop van het sprookje: de verslonden grootmoeder en de redding door de jager. Op zijn eigen cynische manier wordt dat echter ontrafeld als een complexe intrige, misschien zelfs opgezet door de jager, terwijl ook Roodkapje allerminst onschuldig is. Die typische eigentijdse problematiek wordt nog versterkt door allerlei verwijzingen naar maatschappelijke toestanden of de economie. Gerbrandy slaat daarbij diverse tonen aan, van een persoonlijke bekentenis tot een journaal-achtige objectieve berichtgeving.
Al die elementen zorgen voor een veelzijdige maar uitermate intrigerende benadering van een aloud volksverhaal. Daarbij wordt de sfeer extra onderstreept door de illustraties van Aartsen die een kwetsbaar, maar soms ook schuldig meisje laten zien in een omgeving die even onwerkelijk is als unheimlich. Dit boek is, met andere woorden, een must voor al wie houdt van indringende poëzie, van een unieke wisselwerking tussen woord en beeld, van prachtige maar tegelijk betaalbare bibliofilie.